«حاج‌حسین آقاملک» در آبان سال ۱۳۱۶ در وقف‌نامه‌ای، آثاری را که از زمان جوانی جمع‌آوری کرده بود، به همراه خانه پدری خود در بازار بین‌الحرمین تهران، بر آستان حضرت رضا(ع) وقف کرد تا کتابخانه و موزه ملی ملک به عنوان موقوفه فرهنگی این آستان مقدس به فعالیت خود ادامه دهد.
در میان این آثار، تمبرها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند و یکی از مجموعه‌های نفیس موزه ملی ملک در باغ ملی تهران را به خود اختصاص داده‌اند.
در ادامه پای صحبت‌های محسن حق‌گو، مسئول بخش مستندنگاری اداره اطلاعات فرهنگی و حفاظت فنی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک می‌نشینیم. او راوی سرگذشت تمبرهای این موزه و چگونگی مستندنگاری آخرین صندوق‌های تمبر گنجینه ملک است که به تازگی پس از حدود ۳۵ سال، مُهر و موم آن‌ها در این مؤسسه باز شد.
چگونگی گردآوری تمبرها
حاج‌حسین آقاملک از طریق دوستان و کارگزاران خود که به خارج از ایران رفت و آمد داشتند از گوشه و کنار دنیا تمبر می‌خرید؛ چنان که در زمان حیاتش توانست نزدیک به ۱۰۰ هزار قطعه تمبر ایرانی و خارجی از اقصی نقاط جهان گردآوری و بر موزه ملی ملک وقف کند. حتی یک نفر را کارشناس و مسئول ساماندهی مجموعه تمبرهایش کرده بود تا از این کاغذهای دندانه‌دار کوچک به خوبی نگهداری شود.
با درگذشت حاج‌حسین آقا ملک گردآوری تمبر در موزه ملی ملک وارد مسیر جدیدی شد که در آن ارادتمندان حضرت رضا(ع) و فرهنگ‌دوستانی که منش این واقف بزرگ را الگوی خود قرار داده بودند، مشارکت فعال داشتند. در این مسیر، بیشتر تمبرهای منتشر شده در داخل کشور از طریق خریداری اشتراک سالانه یا در پرتو سنت اهدا به مجموعه تمبر موزه ملی ملک افزوده شد.
بدین ترتیب می‌توان گفت مجموعه تمبر گنجینه ملک نتیجه بیش از یک قرن تلاش در حوزه گردآوری و اهدای تمبر است.
حفاظت از گنجینه تاریخی در روزهای بمباران تهران
موزه ملک یک داستان شنیدنی هم از دوران دفاع مقدس دارد؛ آن روزهایی که به دلیل بمباران تهران و نگرانی از آسیب دیدن آثار نفیس موزه‌ای، گنجینه تمبر و سکه موزه ملک به مشهد مقدس و حرم مطهر رضوی انتقال داده شد. اما در سال‌های اخیر و با ساخت ساختمان فعلی موزه ملک، بار دیگر این گنجینه به تهران انتقال یافت. البته در این نقل و انتقال تمامی اصول موزه‌داری رعایت شد تا بهترین شیوه حفاظت از این گنجینه اجرایی شود. صندوق‌های پلمب شده تمبرها و سکه‌ها در چند مرحله شمارش شد و با طی شدن فرایند مستندنگاری، حفاظت و نمایش به جمعدار موزه ملی ملک، تحویل داده شد. با اتمام این فرایند، تمامی مجموعه سکه و بخش کوچکی از مجموعه تمبرهای وقفی حاج‌حسین آقاملک که تقریباً شامل تمامی تمبرهای ایرانی و تعدادی از تمبرهای خارجی بود، به مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک انتقال یافت. به این ترتیب تعداد کل تمبرهایی که تا این زمان؛ چه از مجموعه اصلی حاج‌حسین آقاملک و چه از طریق اشتراک، خرید و یا اهدای آثار پس از انقلاب گرد آمده و به موزه ملی ملک تحویل داده شده بود، به حدود ۲۲ هزار قطعه تمبر رسید.
در ادامه فرایند مستندنگاری مجموعه تمبرهای کتابخانه و موزه ملی ملک، تیرماه امسال آخرین صندوق‌های پلمب شده تمبر این موزه با همکاری تیمی از کارشناسان خزانه و موزه حرم مطهر رضوی و کارشناسان کتابخانه و موزه ملی ملک باز شد و مرحله شمارش، اسکن آثار و کارشناسی همزمان تمبرهای آن‌ها آغاز شد.
قفسه‌های جدید برای نگهداری از ۹۵ هزار تمبر و پاکت
پس از این سرشماری مشخص شد آخرین صندوق‌های تمبر گنجینه ملک دارای ۹۵ هزار و ۴۴۲ قطعه تمبر و پاکت مهر روز است. از این تعداد، حدود
۶ هزار قطعه تمبر ایرانی بوده و مابقی متعلق به بیش از ۱۷۰ کشور، حکومت محلی و یا مستعمرات مختلف است. همچنین در این بازه زمانی، قفسه‌بندی ویژه برای نگهداری مجموعه تمبرها با شرایط استاندارد در مخازن موزه ملی ملک اجرا شد و این ۹۵ هزار و ۴۴۲ قطعه تمبر پس از شمارش و اسکن به قفسه‌های آرشیوی در خزانه مرکزی موزه منتقل شد. در مجموع می‌توان گفت مجموع تمبرها و کلکسیون پستی گردآوری شده در موزه ملی ملک تا به امروز شامل بیش از ۱۱۷ هزار قطعه انواع تمبر و پاکت مهر روز است که از این میان تاکنون ۲۲ هزار قطعه به موزه ملی ملک تحویل داده شده و منتخبی از نایاب‌ترین آن‌ها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
تمبریاب
